ความสมดุลย์ (Balance) ในหลักการออกแบบประติมากรรม

จากที่อาจารย์พราว อรุณรังสีเวช เคยสอนไว้ต้นภาคเรียนเกี่ยวกับความสมดุลย์ในงานศิลปะ 2 มิติ และการถ่ายภาพ ว่าความสมดุลย์มี 2 ลักษณะคือ
(1) สมดุลย์แบบสมมาตร (Symmetrical Balance) คือ ด้านซ้ายและด้านขวามีลักษณะเหมือนกัน เสมือนว่ามีกระจกตั้งอยู่กึ่งกลางภาพ แกนสมมาตรจะแบ่งภาพเป็นด้านซ้ายและด้านขวาเท่าๆ กัน
(2) สมดุลย์แบบอสมมาตร (Asymmetrical Balance) นิยมใช้ในงานสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ การจัดบูท หรืองานศิลปะอื่นๆ ที่ต้องการให้ผู้ชมหรือผู้อยู่อาศัยดูแล้วรู้สึกมั่นคง แต่ไม่รู้สึกว่าโบราณ

บทความนี้ถือเป็นลิขสิทธิ์ของอาจารย์พราว อรุณรังสีเวช หรือใช้ชื่อในเว็บไซต์ว่า สว อิเฎล ไม่อนุญาตให้นำไปเผยแพร่ที่อื่น ยกเว้นอ้างอิงเพื่อการศึกษาในรูปแบบสื่อสิ่งพิมพ์เท่านั้น ห้ามนำไปเผยแพร่ในเว็บไซต์อื่นๆ (ยกเว้น sw-eden.net) การอ้างอิงเพื่อการศึกษาใช้รูปแบบดังต่อไปนี้

พราว อรุณรังสีเวช. (2016). หลักการออกแบบประติมากรรม (Elements and Principles of Sculpture Design), เอกสารประกอบการสอนวิชา ศิลปะเพื่องานนิเทศศาสตร์, url: (หลักการออกแบบประติมากรรม)

== สมดุลย์จากรัศมี (Radial Balance) ==
การสมดุลย์ของงาน 3 มิติ ยังมีเรื่องความสมดุลย์จากรัศมี (Radial Balance) คือ เป็นความสมดลุย์ที่สิ่งต่างๆ ที่อยู่รอบจุดศุนย์กลางของวัตถุมีค่าน้ำหนักเท่าๆ กัน ไม่ว่าจะมีความสมมาตรกันรอบรูป หรืออสมมาตรก็ตาม ส่วนมากใช้พิจารณางานศิลปะที่อยู่ในรูปแบบสามมิติ เช่น ประติมากรรม, สถาปัตยกรรม, งานออกแบบผลิตภัณฑ์ ความสมดุลย์จากจุกศูนย์กลางที่มีความสมมาตรรอบรูปสามารถสังเกตได้จาก แมงกระพรุน ที่ไม่ว่าจะมองด้านใด ก็จะเห็นความสมมาตร ความสมดุลย์ลักษณะนี้ สามารถพบในข้าวของเครื่องใช้บางชนิด เช่น โอ่ง โถ ไห ตะกร้าแบบไม่มีหูหิ้ว เก้าอี้แบบไม่มีพนักพิง เป็นต้น ความสมดุลย์จากจุดศูนย์กลางยังมีลักษณะที่ไม่สมมาตร เช่น งานประติมากรรมน้ำพุ Untermyer Fountain ใน Conservatory Garden ใน Central Park กลางกรุงนิวยอร์ก เป็นต้น ภาพถ่ายของน้ำพุ Untermyer Fountain ใน Conservatory Garden ด้านล่าง ถ่ายโดย อาจารย์พราว อรุณรังสีเวช

จากตัวอย่างข้างต้น งานสถาปัตยกรรม และประติมากรรม บางชิ้น ยังมีทั้ง ความสมดุลย์จากรัศมี (Radial Balance) และ ความสมดุลย์แบบสมมาตร (Symmetrical Balance) เช่น ปิรามิดในอียิปต์, โถ, ไห เป็นต้น กล่าวคือ ไม่ว่าจะมองด้านใดของวัตถุ ก็มองแล้วเห็นว่ามี ความสมดุลย์แบบสมมาตร แต่ในทางกลับกัน งานบางงาน สามารถมองได้เพียงด้านเดียวหรือ สองด้านเท่านั้น จึงจะเห็นว่าสมมาตร เช่น ทัชมาฮาล (Taj Mahal), โบสถ์วัดในศาสนาพุทธ, Complex, เก้าอี้, โต๊ะ, พัดลม, เตียงนอน เป็นต้น

องค์ประกอบศิลป์ ของงานประติมากรรม
☀ (0) องค์ประกอบศิลป์ ของงานประติมากรรม
☀ (1) สี (Color) และ เงา (Shade and Shadow)
☀ (2) พื้นผิว (Texture)
☀ (3) ความสมดุลย์ (Balance)
☀ (4) สัดส่วน และ สัดส่วนที่ปรับเปลี่ยนได้ (Scale, Proportion and Altered Proportion)
☀ (5) มวล และ พื้นที่ (Mass and Space)