ไหว้พระ 9 วัดกับรตจิตร ทัวร์ท่องเที่ยวคลองสาน 1 วัน

Khlong Sarn Tour of 9 Temples and LHong 1919
สรุปโดย รตจิตร
Concluded by Ratajit | January 17, 2018

ไหว้พระ 9 วัด คลองสานกับรตจิตร

**งานเขียนของรตจิตรนี้ ถือเป็นวิทยาทานเพื่อให้ทุกคนได้อ่าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเพื่อน ๆ สายบุญ และห้ามมิให้คัดลอกนำไปใช้เพื่อการค้าหรือนำไปใช้ในเว็บไซต์อื่น ไม่ว่ากรณีใด ๆ

เรื่องที่รตจิตร จะเขียนต่อไปนี้เป็นการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ศิลปะวัฒนธรรม และการทำบุญ รวม 9 วัด ในเขตคลองสาน กรุงเทพ ฯ โดย รตจิตร ใช้เวลา 1 วันเต็ม ๆ เริ่มออกเดินทางตั้งแต่ 8 โมงตรงค่ะ และเน้นการทัวร์ในเขคคลองสาน ฝั่งธนบุรี อย่างไรก็ตาม รตจิตร ได้แวะวัดอื่น ๆ ในเขตบางกอกใหญ่ 2 วัด ซึ่งเป็นทางผ่านขาไป และขากลับ คือ รตจิตร แวะทำบุญไหว้พระ ที่วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ช่วงขาไป และเป็น รตจิตร ก็ได้ทำบุญที่วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร เขตบางกอกใหญ่ ช่วงขากลับด้วย ซึ่งหากเพื่อน ๆ มีเวลาก็ควรแวะอีก 3 วัด ได้แก่ วัดกัลยาณมิตร วัดโมลีโลกยารามราชวรวิหาร และวัดเครือวัลย์วรวิหาร เป็นต้น ส่วนโปรแกรมของรตจิตร ในวันนี้ เป็นการท่องเที่ยว 1 วัน ทัวร์คลองสาน สรุปได้ดังนี้

ทัวร์ท่องเที่ยวคลองสาน 1 วันกับรตจิตร

1. วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร เขตธนบุรี บางกอกใหญ่ (Wat Prayoonwongsawat)
2. วัดพิชยญาติการาม เขตคลองสาน (Wat Phichaya Yattika Ram Wa Ra Wihan)
3. วัดอนงคาราม เขตคลองสาน และศูนย์ศึกษาพระพุทธศาสนาวันอาทิตย์วัดอนงคาราม (Wat Anongkharam Worawihan)
4. วิถีชีวิต ชุมชนคนวัดอนงคาราม ซอยสมเด็จเจ้าพระยา 1
5. ศาลเจ้าพ่อเสือ เขตคลองสาน (Chaopho Suea Shrine)
6. ศาลเจ้ากวนอู เขตคลองสาน (Gong Wu Shrine)
7. อุทยานเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี และ
พิพิธภัณฑ์ สวน สมเด็จ ย่า เขตคลองสาน (Princess Mother Memorial Park and Museum)
8. วัดทองธรรมชาติวรวิหาร (Wat Tong Thammachat Worawihan)
9. ล้ง 1919 เขตคลองสาน (Lhong 1919)
10. วัดเศวตฉัตรวรวิหาร เขตคลองสาน (Wat Sawetachat)
11. วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร เขตบางกอกใหญ่ (Wat Hong Rattanaram) และ
ศาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี มหาราช หรือศาลสมเด็จพระเจ้าตาก (The King Taksin Shrine)
12. วัดกัลยาณมิตร เขตบางกอกใหญ่ (Wat Kalayanamit Woramahawihan)
13. วัดโมลีโลกยารามราชวรวิหาร เขตบางกอกใหญ่ (Wat Moli Lokayaram Ratcha Worawihan)
14. วัดอรุณราชวราราม เขตบางกอกใหญ่ (Wat Arun Ratchawararam)

รตจิตร วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร

1. วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร (Wat Prayurawongsawas Worawihan)
รตจิตร ไปถึงวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ช่วง 8:30 น. เป็นเวลาที่พระสงฆ์กำลังสวดมนต์ทำวัตรเช้าใกล้เสร็จ จึงทำให้ รตจิตร สามารถเดินดูความสวยงาม ของวัดได้สักพัก และทำให้ รตจิตร สามารถใส่บาตรพระได้ง่าย แป๊บเดียว 6 รูป จากนั้นจึงถวายสังฆทานแก่พระผู้ใหญ่ ท่านเล่าว่าที่นี่มีพระสงฆ์รวมเณรด้วยในขณะนั้น ประมาณ 100 รูป ยังไม่ได้รวมพระต่างชาติที่มาอาศัยอยู่ ไม่ว่าจะเป็นพระปากีสถาน บังคลาเทศ เป็นต้น

รตจิตร เขามอ วัดประยูร

รตจิตร อยากแนะนำสถานที่น่าชม ณ วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ได้แก่
– โบสถ์ งดงามมาก มีพระประธานคือพระพุทธธรราวิเชษฐศาสดา รตจิตรชอบศิลปะตามประตูโบสถ์สวยจริง ๆ นะ

– พระบรมธาตุมหาเจดีย์ (Phra Borommathat Maha Chedi) เจดีย์พระประธานได้รางวัลยอดเยี่ยมอันดับ 1 จากยูเนสโก (Award of Excellent) ด้วย

– พิพิธภัณฑ์พระประยูรภัณฑาคาร หรือพรินทร์ปริยัติธรรมศาลา (Museum of Wat Prayurawongsawas Worawihan) รตจิตรถวายสังฆทานเสร็จ พอดีพิพิธภัณฑ์ เปิด รตจิตรคิดว่า ข้าวของในเข้าพิพิธภัณฑ์มีจำนวนมาก แต่พื้นที่พิพิธภัณฑ์เล็กไปหน่อยค่ะ

– เขามอ (Khao Mo) เป็นโบราณสถาน ที่เป็นภูเขาจำลองก่อด้วยศิลา ตั้งอยู่กลางสระน้ำ ที่มีเต่าเยอะมาก ๆ วันที่รตจิตร ไปทำบุญ เจอชายคนนึง น่าจะเป็น คนขับ taxi จับเต่ายักษ์ที่เดินข้ามถนนอยู่ และเอามาปล่อยที่สระเขามอ ที่นี่ น่าจะเป็นสวรรค์ของเต่าอีกที่หนึ่ง มีแม่ค้าขายมะละกอ เพื่อให้ญาติโยมเอาไม้จิ้มให้เต่ากินอยู่บ่อย ๆ ด้วย

รตจิตร วัดพิชยญาติการาม

2. วัดพิชยญาติการาม (Wat Phichaya Yattika Ram Wa Ra Wihan)
รตจิตร พยายามหาที่จอดรถที่วัดอนงคาราม เพื่อจะถวายสังฆทาน แต่ไม่มีที่จอดรถเลยค่ะ เพราะลักษณะวัดเป็นวัดโบราณ มีศิลปะจีนผสมผสาน มีกุฏิ และศาลา อาคารเป็นหลัง ๆ ไม่ค่อยมีพื้นที่ว่าง ทำให้ รตจิตรต้องขับรถออกจากซอยสมเด็จเจ้าพระยา 1 ไปฝั่งตรงข้ามวัด ซึ่งเป็นศูนย์ศึกษาพระพุทธศาสนาวันอาทิตย์วัดอนงคาราม และเสียค่าจอดรถที่วัดพิชยญาติการาม โดยมีสะพานสองสมเด็จ ฯ คั่นระหว่างศูนย์ ฯ และลานจอดรถของวัด ถ้า รตจิตร จำไม่ผิดนะ ค่าจอดรถ ชั่วโมงละ 20 บาท แต่ถ้าจอด 4 ชั่วโมงคิดเหมาเป็น 40 บาท

สองสมเด็จ และรัชกาลที่ 5 วัดพิชยญาติการาม

รตจิตร ถวายสังฆทาน วัดพิชยญาติการาม หรือชาวบ้านเรียกสั้น ๆ ว่าวัดพิชัยญาติ จุดที่ถวายสังฆทานมีรูปหล่อของพระมหากษัตริย์ 3 พระองค์คือสมเด็จพระนเรศวรมหาราช สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช และพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 จากนั้น รตจิตร และขึ้นไปที่พระปรางค์ 3 ยอด เพื่อสักการะขอพรพระพุทธเจ้า 5 พระองค์ ประดิษฐานอยู่ในพระปรางค์ 3 ยอด ดังนี้

– พระปรางค์ยอดกลางคือพระพุทธเจ้า 4 พระองค์ ได้แก่ 1)พระกกุสันธะพุทธเจ้า 2)พระโกนาคมนะพุทธเจ้า 3)พระกัสสปะพุทธเจ้า และ 4) พระโคตมะพุทธเจ้า
– พระปรางค์ยอดซ้ายคือ พระศรีอริยเมตไตรย
– พระปรางค์อีกยอดด้านขวาคือ รอยพระพุทธบาทของพระพุทธเจ้า 4 พระองค์

พระพุทธเจ้า 4 พระองค์ วัดพิชยญาติการาม

รตจิตร ลงจากพระปรางค์ 3 ยอดเพื่อเข้าโบสถ์ ไปสักการะพระพุทธเจ้าองค์ที่ 5 คือสมเด็จพระสิทธารถพุทธเจ้า หรือหลวงพ่อสมปรารถนา (หลวงพ่อสมปรารถนา) เนื่องจากวัดนี้มีญาติโยมมาปฏิบัติธรรมกันมาก และเป็นประจำ ทำให้วัดค่อนข้างมีอะไรเยอะ
นอกจากนี้ยังมีห้องประดิษฐานเจ้าแม่กวนอิมหยกขาว ในห้องนี้ รตจิตร และครอบครัวได้บริจาคหนังสือการ์ตูนทักทายหลายภาษา เพื่อฝากให้พระไว้ในห้องสมุดของโรงเรียนวัดด้วย

รตจิตร วัดอนงคาราม

3. วัดอนงคาราม และศูนย์ศึกษาพระพุทธศาสนาวันอาทิตย์วัดอนงคาราม (Wat Anongkharam Worawihan)
รตจิตร อยากบอกเพื่อน ๆ ว่า การเที่ยววัด หรือทำบุญระหว่างวัดอนงคาราม และ วัดพิชยญาติการาม จะทำวัดไหนก่อนก็ได้ สำหรับโปรแกรมไหว้พระ 9 วัดนี้ รตจิตร หาที่จอดรถที่วัดอนงคารามไม่ได้ รตจิตร จึงต้องไปทำบุญที่วัดพิชยญาติการามก่อน เมื่อรตจิตร กลับมาที่วัดอนงคาราม ใช้เวลานานมากกว่าจะหาพระได้สักรูป เพื่อถวายสังฆทาน
วัดอนงคาราม เป็นวัดที่สวยวัดหนึ่ง โดยมีศิลปะจีนผสมผสาน และมีตัวอับเฉาค่อนข้างเยอะเหมือนกัน นอกจากนี้ชื่อวัดยังเป็นภาษาจีนด้วย

ก๋วยเตี๋ยวหมูบ้วนเซ้ง วัดอนงคาราม

4. ดูวิถีชีวิต ชุมชนคนวัดอนงคาราม ซอยสมเด็จเจ้าพระยา 1
เมื่อรตจิตร ทำบุญที่วัดอนงคารามแล้วเสร็จ ท้องเริ่มหิวค่ะ รตจิตร ได้ยินว่าร้านก๋วยเตี๋ยวหมู ตู้ไม้ บนถนนในซอยสมเด็จเจ้าพระยา 1 ชื่อร้าน บ้วนเซ้ง อร่อยมาก ไม่มีผงชูรสด้วย ให้เครื่องค่อนข้างเยอะ แต่ราคา 30 บาทเอง พวกลูกชิ้นปลา ลูกชิ้นกุ้ง อร่อยมาก อย่างไรก็ตาม ถ้าไม่จำเป็น เพื่อน ๆ อย่าสั่งเจ้าของร้านทีเดียวหลาย ๆ ชาม ให้สั่งทีละชาม เพราะเจ้ไม่ชอบค่ะ ร้าน บ้วนเซ้ง มีที่นั่งไม่มาก เป็นตึกแถวเก่าห้องเดียว แต่ก็สะอาดดีนะ และถ้าจะกินพวกน้ำชง รตจิตร แนะนำให้เดินลึกเข้าไปหน่อยตรงแยกซอยพญาไม้ ตรงร้านหัวมุมด้านซ้ายมือ จะเห็นร้านน้ำลุงแดง ภรรยาของลุงแดง เล่าให้รตจิตร ฟังว่าตอนนี้ลุงแดงเพิ่งเสียชีวิตค่ะ น้ำชงจึงเป็นฝีมือภรรยาของลุงแดงล้วน ๆ

ศาลเจ้าพ่อเสือ คลองสาน

5. ศาลเจ้าพ่อเสือ เขตคลองสาน (Chaopho Suea Shrine)
โปรแกรมท่องเที่ยวของ รตจิตร นิยมจอดรถไว้ที่หนึ่ง แล้วก็เดินบริเวณแถวนั้น ดังนั้นจากวัดอนงคาราม เดินผ่านชุมชนคนวัดอนงคาราม ตรงไปเรื่อย ๆ ก็จะเห็นศาลเจ้าพ่อเสือ อยู่ด้านหน้า รตจิตร เดาว่า บริหารโดยสมาคมสมเด็จร่วมมิตรฌาปนกิจสงเคราะห์ ศาลเจ้าพ่อเสือแห่งนี้ คนไม่หนาตาเท่าที่ ศาลเจ้าพ่อเสือที่บริเวณวัดมหรรณพ เสาชิงช้า สิ่งที่เพื่อน ๆ จะได้เห็นเหมือนรตจิตรคือ จะมีคนไทยเป็นคนนำชาวต่างชาติขี่จักรยานเพื่อเที่ยวสถานที่ท่องเที่ยวต่าง ๆ รอบๆ คลองสานด้วย

รตจิตร ศาลเจ้ากวนอู

6. ศาลเจ้ากวนอู (Gong Wu Shrine)
รตจิตรแวะไหว้ศาลเจ้าพ่อเสือ แป๊บเดียว เพราะที่ไม่ได้กว้างมาก จากศาลเจ้าพ่อเสือ นี้ เพื่อน ๆ สามารถ ไปต่อที่ ศาลเจ้ากวนอู ก่อน หรือจะไปเยี่ยมชม อุทยานเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี และพิพิธภัณฑ์ สวนสมเด็จย่าก็ได้ เพราะอยู่บริเวณเดียวกันเลยค่ะ สำหรับศาลเจ้ากวนอู แบ่งเป็น 3 ส่วนคือ ส่วนที่เป็นศาลเจ้ากวนอู เก๋งจีนทั่งง่วนฮะ และที่ประดิษฐานเจ้าแม่กวนอิมริมน้ำ

– ส่วนที่เป็นศาลเจ้ากวนอู
ช่วงสิ้นปี ปีใหม่ ช่วงก่อนตรุษจีน และตรุษจีน ประชาชนนิยมมาสักการะเจ้าพ่อกวนอู เพราะ เป็นเทพเจ้าแห่งความยุติธรรม เทพผู้ซื่อสัตย์สุจริต จงรักภักดี และกตัญญูด้วย

รตจิตร ศาลเจ้ากวนอู

– ส่วนที่เป็นเก๋งจีนทั่งง่วนฮะ (เป็นอาคารส่วนบุคคล) เป็นอาคารเก่า มีอายุกว่า 100 ปีอยู่ด้านข้าง รตจิตร คิดว่าส่วนนี้คล้าย ๆ กับล้ง 1919 เพราะเป็นที่ส่วนบุคคล แต่คงความโบราณไว้ เนื่องจากเป็นที่ส่วนบุคคล จึงไม่อนุญาตให้บุคคลภายนอกเข้าไป แต่เพื่อน ๆ สามารถดูรูปต่าง ๆ ได้ที่ facebook: เก๋งจีน ทั่งง่วนฮะ หรือ Instagram: tnhvintagehouse_official และที่ youtube ก็มีนะ ที่นี่มีชื่อเรื่องการผลิตน้ำปา รตจิตรเห็นมีคนไปซื้อน้ำปา

– ส่วนด้านหน้าที่ติดริมน้ำเจ้าพระยา เป็นองค์เจ้าแม่กวนอิม เป็นท่าเรือด้วย มีการบอกวิธีปล่อยปลาเพื่อต่ออายุ รตจิตร เห็นมีปลาลอยตายจำนวนหนึ่ง เหมือนโดยใบพัดเรือน่าสงสารมาก

รตจิตร อุทยานสวน สมเด็จ ย่า

7. อุทยานเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี และ พิพิธภัณฑ์ สวน สมเด็จ ย่า เขตคลองสาน (Princess Mother Memorial Park and Museum)
รตจิตรไปช่วงขึ้นปีใหม่ ทำให้ไม่ได้เข้าด้านในของอุทยาน ดูได้เพียงรอบ ๆ อุทยานที่ค่อนข้างกว้าง รตจิตรไม่เห็นด้วยที่เจ้าหน้าที่หยุดตามวันเวลาราชการ ทั้ง ๆ สถานที่นี้ควรให้ประชาชนสามารถเข้าไปชมได้ โดยเฉพาะวันหยุด และอาจหยุดทุกวันหยุดราชการแทน เป็นต้น

รตจิตร วัดทองธรรมชาติวรวิหาร

8. วัดทองธรรมชาติวรวิหาร (Wat Tong Thammachat Worawihan)
ทัวร์ไหว้พระ 9 วัด หรือ การไปท่องเที่ยวคลองสาน 1 วันครั้งนี้ เนื่องจากครั้งแรก รตจิตร วางแผนว่าจะไปเที่ยว ล้ง 1919 เพราะเป็นสถานที่ท่องเที่ยวแหล่งใหม่ของคนกรุงเทพฯ จึงจัดโปรแกรมให้คุ้มหน่อย เมื่อรตจิตร ไปถึงล้ง มักจะได้ยินคนเฝ้าให้คนไปจอดรถที่ วัดทอง ฯ แทน เพราะที่จอดรถของ ล้ง ไม่เพียงพอ วัดทองธรรมชาติวรวิหารเป็นวัดที่อยู่ตรงข้าม ล้ง 1919 พอดี โดยมีโรงเรียนวัดทองธรรมชาติวรวิหาร เป็นด้านตรงข้าม ที่วัดแห่งนี้ ส่วนมากคนนิยมไปสักการะหลวงพ่อสิบทัศน์ ที่พระวิหารหลวงพ่อสิบทัศน์ โดยด้านหน้ามีรูปหล่อพระสีวลี ที่งดงามมาก ยืนทั้งฝั่งซ้ายและฝั่งขวา

รตจิตร ล้ง 1919

9. ล้ง 1919 (Lhong 1919)
ช่วงสิ้นปี ช่วงตรุษจีน ล้ง 1919 เปิดให้ไหว้เจ้าได้ถึง เที่ยงคืน เนื่องจากล้ง 1919 เป็นแหล่งท่องเที่ยวแห่งใหม่ ทำให้คนจำนวนมากไปเที่ยว มีส่วนเหมือนเก๋งจีนทั่งง่วนฮะ แต่มีการดูแลรักษาอย่างดี เสียดายที่หลาย ๆ อย่างยังไม่คำบรรยาย ด้านบนและด้านล่าง บางส่วนยังไม่เปิดให้ดู ด้านหน้าด้านซ้าย ติดท่าเรือวัดทองธรรมชาติวรวิหาร ส่วนด้านขวาก็คือ ท่าเรือหวั่งหลี

ความเห็นของ รตจิตร แม้ ล้ง 1919 จะมีร้านอาหารหลายร้าน แต่ราคาค่อนข้างสูง ทำให้คนกินกันไม่มากเท่าที่ควร ส่วนที่เป็นบูธเช่าชั่วคราว ราคาไม่แพงนัก และก็อร่อยด้วยนะ พอพูดถึงเรื่องกิน ก็มาดูเรื่องห้องน้ำ ค่อนข้างสะอาด เสียอย่างเดียวคือต้องขึ้นบันไดไปชั้นบน เพราะด้านหลังสงวนไว้ให้สำหรับคนพิการเท่านั้น

10. วัดเศวตฉัตรวรวิหาร เขตคลองสาน (Wat Sawetachat)
รตจิตรไปวัดเศวตฉัตรวรวิหาร เพื่อถวายสังฆทานเป็นวัดสุดท้าย สำหรับ trip ไหว้พระ 9 วัดนี้ พระสมศักดิ์จะนั่งอยู่ด้านนอกที่ศาลา 2 มกรา ถ้าดูผิวเผิน รตจิตรคิดว่าเพื่อน ๆ ไม่รู้แน่ว่านี่คือวัด เพราะเหมือนตึกแถวเก่า ๆ โบราณทั่วไป ก่อนเข้าไปสักการะพระนอน รตจิตร ได้ไปแวะให้ทาน อาหารปลาก่อน แต่น้อยมาก เพราะปลาไม่ค่อยมา และที่มาก็ไม่ค่อยกิน จากนั้น รตจิตร ก็ไปสักการะพระนอน และพระปรางค์ พระนอนที่ วัดเศวตฉัตรวรวิหาร งดงามมาก และเก่าโบราณ

11. วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร เขตบางกอกใหญ่ (Wat Hong Rattanaram) และ
ศาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี มหาราช หรือศาลสมเด็จพระเจ้าตาก (The King Taksin Shrine)
รตจิตรพาเพื่อน ๆ ไปนมัสการหลวงพ่อแสน ณ วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร และสักการะศาลพระเจ้าตาก วัดหงส์ฯ ที่ศาลฯ คนมาเยอะค่ะ บางคนไม่แวะวัดตรงมาศาลด้านข้างวัดเลย ด้านในวัดยังมีพระพุทธรูปปางต่าง ๆ มากมายด้วย มีซุ้มจัดให้ญาติธรรมได้ร่วมทำบุญหลายแบบด้วย

12. วัดกัลยาณมิตร เขตบางกอกใหญ่ Wat Kalayanamit Woramahawihan
วัดกัลยาณมิตร หรือที่เรียกกันว่า ซัมเปากง ทัวร์คลองสานครั้งนี้ รตจิตรไม่ได้แวะที่วัดกัลยาณมิตร เพราะเคยไปสักการะครั้งก่อน พร้อม ๆ การไปถวายสังฆทานที่วัดวัดโมลีโลกยารามราชวรวิหาร

13. วัดโมลีโลกยารามราชวรวิหาร เขตบางกอกใหญ่ (Wat Moli Lokayaram Ratcha Woraw)
ทัวร์คลองสานครั้งนี้ รตจิตรไม่ได้แวะที่วัดโมลีโลกยารามราชวรวิหาร เพราะเคยไปสักการะครั้งก่อน พร้อม ๆ การไปถวายสังฆทานที่วัดกัลยาณมิตร ปลายปีก่อน

14. วัดอรุณราชวราราม (Wat Arun Ratchawararam)
รตจิตร อุตส่าห์ขับรถเข้าไปถึงวัดอรุณราชวราราม แต่กลับรถติดอยู่ด้านใน ไปไหนก็ไม่ได้ หาที่จอดรถคงยิ่งยาก สุดท้ายต้องวกรถกลับไปหาอะไรทานมื้อเย็นดีกว่า รตจิตร จึงอยากแนะนำเพื่อน ๆ ว่า ถ้ามีโปรแกรมไปไหว้พระที่วัดอรุณราชวราราม ทางดีสะดวกที่สุดคือ ทางเรือค่ะ

เพื่อให้ง่ายแก่การเดินทาง รตจิตร อยากให้เพื่อน ๆ ดูตามแผนที่ใน google ที่อาจารย์พราว ทำไว้แล้วค่ะ ตามโปรแกรมทั้งหมดที่ รตจิตร แนะนำมาในข้างต้น สวัสดี
https://www.google.co.th/search?hl=en&q=+&stick=H4sIAAAAAAAAAONg28DI-IlJTkjGMD3HJys0xMdXNyw_Nz8p3DWpxDU4Ld7QOL7QEQDAnyTLJgAAAA&placelist=1&tbm=lcl&gws_rd=cr&dcr=0&ei=1TVXWur3IYW30QTyg5HQCg

Advertisement

Leave a comment

Filed under Everything_Okay

Leave a Reply ถาม หรือ แสดงความคิดเห็น

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.